![]() ![]() |
Ιστορία / History / Geschichte / Histoire |
|
![]() info@tsiraki.gr ![]() ![]() ![]() ![]() |
|
|
Ο Άγιος Κοσμάς είναι ένα
μικρό όμορφο χωριό που ανήκει από το 2011 στο
δήμο Γρεβενών. Βρίσκεται σε απόσταση 22 χιλιομέτρων
Β.Δ. της πόλης των Γρεβενών, στην κατεύθυνση Γρεβενά - Δασύλλιο - Πεντάλοφος. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 980 μέτρων, μέσα σε ένα
πανέμορφο περίγυρο, ντυμένο στο πράσινο της
βελανιδιάς, Έχει κλίμα ξερό το χειμώνα και δροσερό
το καλοκαίρι.
Ανθρωπογεωγραφία 2019
Τα
σημερινά επίθετα που συναντάμε στο χωριό μας
είναι:
Αβραμίδης,
Βράγκας, Βραβοσινός, Δεβράμης, Κουτσονίκος,
Κέδρος, Κυράτσος, Λάζος, Λιόντας, Μπαζάκας,
Μελτσάκος, Νατσιόπουλος, Νούκας, Ντόγκαλης,
Παπαβασιλείου, Σιώμος, Σβολιαντόπουλος, Τασούλας,
Τόλιος, Τζήκος και Χρυσοχόος,
όλοι σχεδόν συγγενείς μεταξύ μας.
Τον χειμώνα του 2019 στο χωριό μου μετρώ τους μόνιμους κατοίκους: ο Χρήστος Φ. Μελτσάκος με τη σύζυγό του Ευγενία, ο Νικόλαος Χ. Σβολιαντόπουλος με τη σύζυγό του Ελπινίκη, ο Παπα-Δημήτρης Λάζος με την πρεσβυτέρα Κασσιανή, η Βασιλική Σβολιαντοπούλου, η Ευγενία Νατσιοπούλου, ο Γιώργος Ο. Λάζος με την σύζυγό του Αγγελική (τα χριστούγεννα ένα μήνα πηγαίνουν στη Γερμανία), η Γαρυφαλλιά Μπαζάκα με το γιό της Κοσμά, η Διαμάντω Παπαθανασίου, ο Χριστόφορος Γ. Παπαβασιλείου με τη σύζυγό του Μορφούλα (κι αυτοί ένα μήνα πηγαίνουν στη Λάρισα), ο Κώστας Δ. Μπαζάκας με τη σύζυγό του Γεωργία, ο Παντελής Χ. Παπαβασιλείου, ο Τάσος Σαλαώρας με την οικογένεια του και ο Χρήστος Δ. Σβολιαντόπουλος. Από τον
Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο μένουν στο χωριό, ο
Νικόλαος Κ. Σβολιαντόπουλος με τη σύζυγό του Λουκία,
ο Μπαζάκας Αθανάσιος με τη σύζυγό του Ασπασία και ο
Χαράλαμπος Λάζος με την σύζυγο του Θεοπίστη και η
Ευμορφία Ο. Λάζου. Τακτικά
επίσης έρχονται στο χωριό, ο Θωμάς Κουτσονίκος, ο
Γιάννης Τόλιος, ο Μάκης Κουτσονίκος, ο Βαγγέλης
Παπαβασιλείου, η Παναγιώτα Σβολιαντοπούλου με το
σύζυγό της Μπάμπη, ο Στέλιος Σβολιαντόπουλος με την
οικογένεια του, η
Καίτη Τόλιου, η Τάνια Δεβράμη, η Ερμιόνη
Βράγκα, ο Κώστας Σβολιαντόπουλος με τη σύζυγο
του Μαρία και τα αδέλφια Φώτης και Θωμάς Μιλτσάκος
με τις οικογένειες τους. Κάθε
καλοκαίρι, επισκέπτονται το χωριό μας, με τις
οικογένειές τους: Ο Γιάννης και η Θεοδώρα Λιόντα, ο
Χρήστος Σβολιαντόπουλος, ο Βασίλης Κουτσονίκος, ο
Γιώργος Νατσιόπουλος, ο Γιώργος Κουτσονίκος (από
Γερμανία), ο Σάκης Μελτσάκος (από Αμερική), ο
Γιώργος Παπαβασιλείου (από Κρήτη) και ο Κώστας
Παπαβασιλείου (από Λάρισα), η Χρύσα του Κυράτσου με
τα εγγόνια της, η Αφροδίτη Τσούπα με την οικογένεια
της, ο Νίκος Μπίκας με την οικογένεια του, ο Γιώργος
Λιόντας με την οικογένεια του, τα παιδιί του Κώστα
και Μέλτη Λάζου (από θεσσαλονίκη), η Ευαγγελία
Παπαθανασίου με το σύζυγό της Γιώργο και ο Σάκης
Παπαθανασίου με την σύζυγό του Χρυσούλα
οικογενειακώς (από Χαλκίδα) Υπάρχουν βέβαια και άλλοι χωριανοί που μας επισκέπτονται για τις διακοπές τους και άλλοι που πηγαινοέρχονται από τα Γρεβενά. Ανθρωπογεωγραφία
2015
Τα σημερινά επίθετα που
συναντάμε στο χωριό μας είναι:
Αβραμίδης,
Βράγκας, Βραβοσινός, Δεβράμης, Κουτσονίκος, Κέδρος,
Κυράτσος, Λάζος, Λιόντας, Μπαζάκας, Μελτσάκος,
Νατσιόπουλος, Νούκας, Ντόγκαλης, Παπαβασιλείου,
Σιώμος, Σβολιαντόπουλος, Τασούλας, Τόλιος,
Τζήκος και Χρυσοχόος, όλοι
σχεδόν συγγενείς μεταξύ μας.
Τον χειμώνα του 2014 στο χωριό μου μετρώ μόνο 24 μόνιμους κατοίκους: ο Χρήστος Φ. Μελτσάκος με τη σύζυγό του Ευγενία, ο Νικόλαος Χ. Σβολιαντόπουλος με τη σύζυγό του Ελπινίκη, ο Παπα-Δημήτρης Λάζος με την πρεσβυτέρα Κασσιανή, η Βασιλική Σβολιαντοπούλου, ο Στέλιος Χ. Σβολιαντόπουλος με την οικογένεια του, ο Αντώνιος Γ. Νατσιόπουλος με τη σύζυγό του Ευγενία, ο Γιώργος Ο. Λάζος με την σύζυγό του Αγγελική, η Φύλλω Μπαζάκα, η Διαμάντω Παπαθανασίου, ο Χριστόφορος Γ. Παπαβασιλείου με τη σύζυγό του Μορφούλα, ο Κώστας Δ. Μπαζάκας με τη σύζυγό του Γεωργία και τα παιδιά τους Δημήτρη και Παύλο, και ο Παντελής Χ. Παπαβασιλείου με τη σύζυγο του. Το καλοκαίρι βέβαια έρχονται αρκετοί, πολλές φορές φτάνουμε τους εξήντα! Από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο μένουν στο χωριό, ο Γιάννης Κέδρος με τη σύζυγό του Γεωργία, η Κασσιανή Λάζου με το γιο της Νίκο και ο Κων/νος Σβολιαντόπουλος με τη σύζυγό του Μαρία από τα Γρεβενά, ο Κων/νος Μπαζάκας με τη σύζυγό του Χρυσαυγή, ο Γιώργος Παπαβασιλείου με τη σύζυγό του Βασιλική, ο Κων/νος Βεβράμης με τη σύζυγό του Ιωάννα, ο Νικόλαος Σβολιαντόπουλος με τη σύζυγό του Λουκία, ο Μπαζάκας Αθανάσιος με τη σύζυγό του Ασπασία, , ο Γιώργος Ζήκος με τον γιο του Ανδρέα από τη Θεσσαλονίκη και ο Φώτης Τασούλας με τη σύζυγό του από την Αθήνα. Τακτικά επίσης έρχονται στο χωριό, ο Θωμάς Κουτσονίκος με τη σύζυγό του Μαρία, ο Γιάννης Τόλιος με τη συζυγό του και τις δύο κόρες του, ο Στέργιος Κουτσονίκος με τη σύζυγό του Χρυσούλα, ο Μάκης Κουτσονίκος με την οικογένεια του, ο Βαγγέλης Παπαβασιλείου με τους γονείς του από τα Γρεβενά, η Παναγιώτα Σβολιαντοπούλου με το σύζυγό της Μπάμπη και γιό τους, ο Νίκος Μπίκας, ο Γιώργος Λιόντας με τη σύζυγό του, η Θωμαή Σβολιαντοπούλου με το σύζυγό της Χρήστο, ο Σάκης Παπαβασιλείου, ο Βασίλης Κυράτσος με τη σύζυγό του Χρυσούλα, ο Σεραφείμ Βραβοσινός με την οικογένειά του από τη Θεσσαλονίκη, ο Κώστας Λιόντας με τη σύζυγό του από Αθήνα, η Άννα Παπαβασιλείου με τον σύζυγό της από την Αλεξάνδρεια, η Ευαγγελία Παπαθανασίου με το σύζυγό της Γιώργο και τα παιδιά τους Χριστιάνα, Βασίλη και Μαίρη, ο Σάκης Παπαθανασίου με την σύζυγό του Χρυσούλα και τα παιδιά τους Διαμαντούλα, Γιώργο και Στέφανο από τη Χαλκίδα, ο Χρήστος Σβολιαντόπουλος (ο δάσκαλος) από τη θεσσαλονίκη με την οικογένια του, ο Στέλιος Σβολιαντόπουλος με την οικογένεια του από τη Λάρισα και ο Χρήστος Τόλιος με τη σύζυγό του Στέλλα, από τα Τρίκαλα. Κάθε καλοκαίρι, επισκέπτονται το
χωριό μας, με τις οικογένειές τους:
Υπάρχουν βέβαια και άλλοι χωριανοί που μας επισκέπτονται για τις διακοπές τους και άλλοι που πηγαινοέρχονται από τα Γρεβενά. Χλωρίδα και
Πανίδα
Όπως την ευρύτερη
περιοχή του Βοίου, έτσι και στο χωριό μας,
συναντούμε πολλές βελανιδιές, παρθένα δάση από
βελανιδιές. Ευτυχώς το επάγγελμα των ξυλοκόπων
δεν ευδοκιμεί εδώ, επίσης οι μόνιμοι κάτοικοι
είναι λιγοστοί, που δεν χρειάζονται πολλά ξύλα
για τον χειμώνα (οι περισσότεροι έχουν καλοριφέρ
πετρελαίου!), με αποτέλεσμα τα δάση της
βελανιδιάς να παραμένουν παρθένα και φυσικά
όμορφα.
Σε κάθε κήπο, υπάρχουν πολλά οπωροφόρα δέντρα, όπως μηλιές, κερασιές, κορομηλιές, κυδωνιές, πολλές καρυδιές και αμυγδαλιές. Παλαιότερα υπήρχαν κάτι άγρια αχλάδια, οι «μπάπτσες», που τα κάνανε οι νοικοκυρές τουρσί και τρώγαμε όλη τη χρονιά, επίσης μαζεύανε κράνα για να κάνουνε «κρανάδα». Στα χρόνια μας οι «μπάπτσες» και τα κράνα σχεδόν έχουν εξαφανισθεί. Κάθε σπίτι επίσης είχε τα ζώα του, το «βιός τους», πέντε-δέκα πρόβατα, κότες, έναν γάιδαρο, μερικοί είχαν μουλάρι ή άλογο. Μ’ αυτόν τον τρόπο ζωής τους, εξασφάλιζαν το κρέας τους, το γάλα τους, τα φρούτα τους και γενικά το φαγητό τους. Η ευλογημένη γη του χωριού που τα παρείχε όλα. Επίσης σε κάθε σπίτι υπήρχε ο σκύλος και η γάτα. Τα τελευταία χρόνια συναντούμε στην περιοχή μας αρκούδες, ακόμη και στις παρυφές του χωριού. Έχουμε μαρτυρίες από τον παπα-Δημήτρη, ο οποίος είδε την αρκούδα να τρώει τα μήλα, ανεβασμένη πάνω στη μηλιά στο περιβόλι του και το μέλι από τα μελίσσια του. Όσον αφορά τα προϊόντα του χωριού μας, που μαζεύουμε και σήμερα είναι πολλά καρύδια, αχλάδια, λίγα κυδώνια, πολλά κορόμηλα και δαμάσκηνα. Επίσης σε μερικά σπίτια που έχουν ακόμη δύο-τρία πρόβατα και κατσίκια, παρασκευάζουν τον παραδοσιακό «μπάτζιο» και το «ανεβατό» (ξυνοτύρι) Παρατηρούμε ότι, τα ζώα και τα πουλιά τα τελευταία χρόνια, μετά το 1980 έχουν λιγοστέψει. Πολλά είδη ζώων και πουλιών, που συναντούσαμε στη δεκαετία του 1960 και του 1970, έχουν εξαφανισθεί. Σήμερα συναντούμαι στην περιοχή μας αρκούδες, αλεπούδες και ζαρκάδια. Επίσης λίγα είδη πουλιών, μελισσοφάγους, σπουργίτια, λίγα αηδόνια, μερικά γεράκια και τα χελιδόνια που έρχονται κάθε άνοιξη, για να χτίσουν τις φωλιές, σχεδόν σε όλα τα μπαλκόνια των σπιτιών μας. Η έλλειψη τροφής, ακόμη και τα σκουπίδια είναι ελάχιστα, τα λίγα χωράφια, που κι’ αυτά είναι γεμάτα φυτοφάρμακα, ίσως να ανάγκασαν τα πολλά ζώα και τα πουλιά που υπήρχαν παλαιότερα, να εξαφανισθούν. Αναφέρω
μερικά είδη πουλιών που εξαφανίσθηκαν ή τα
συναντούμε σπάνια: Κόρακας. Σήμερα δεν συναντάμε
στην περιοχή μας σχεδόν κανένα κοράκι. Στη
τοποθεσία Άγιος Νικόλαος, όπου υπάρχει πυκνό
δάσος από βελανιδιές, στην δεκαετία του 1970,
υπήρχαν αμέτρητα κοράκια και κάθε δέντρο σχεδόν
είχε επάνω του δύο και τρεις φωλιές.
Η
Ιστορία του χωριού
ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΧΩΡΙΟ "ΜΕΛΙΔΟΝΙΣΤΑ" Η έλλειψη ιστορικών ντοκουμέντων (συγγράμματα, ημερομηνίες σε κάποια παλιά εκκλησία, σε κάποιο παλιό κτίριο), μας κάνει να δημιουργούμε διάφορα σενάρια για την καταγωγή μας, για την δημιουργία του χωριού μας. Κάποιες ιστορίες των μεγαλυτέρων, που ίσως από στόμα σε στόμα να έγιναν θρύλοι και ιστορίες που σήμερα για μας δεν φαίνονται αδύνατες να έγιναν. Είμαστε όμως υποχρεωμένοι να μελετήσουμε αυτούς τους θρύλους και τις ιστορίες των μεγαλυτέρων, γιατί νομίζω ότι σε καμιά περίπτωση δεν είναι δημιουργήματα της φαντασίας τους, αλλά τα γεγονότα με το μάτι των ανθρώπων της εποχής εκείνης, που το γένος μας ήταν σκλαβωμένο στους Τούρκους, η πίστη άγγιζε τα όρια του φανατισμού, και τα σημάδια των καιρών τα εξηγούσαν σωστά, αλλά με το δικό τους τρόπο. Μέχρι το 1692 μ.Χ. που έχουμε την πρώτη αναφορά για το χωριό «Τσιράκι», (που δημιουργήθηκε από την καταστροφή του παλιού χωριού «Μελιδόνιστα»), στον Κώδικα της Μονής του Αγίου Νικάνορα της Ζάβορδας, ίσως να μιλάμε για ένα χωριό της φαντασίας μας ή ένα χωριό που φτιάξαμε με τις ιστορίες και τους θρύλους των προγόνων μας κι’ αυτό νομίζω φτάνει, γιατί ο λαός είναι σοφότερος των σοφών και πιο ιστορικός από τους ιστορικούς. Η «Μελιδόνιστα» καταλάμβανε μία έκταση που άρχιζε από το μύλο του Παπαθανασίου, όπου περνούσε την εποχή εκείνη βλαχόστρατα, δρόμος για τα κοπάδια των Βλάχων που έφευγαν για τα «χειμαδιά» και γι’ αυτό υπήρχε εκεί το «Χάνι του Λάμπρου» και βρύση που είχε νερό όλο το χρόνο. Στη συνέχεια επεκτείνεται στις «φακές», στο εξωκκλήσι Άγιος Νικόλαος, στο «εικόνισμα του Πλιάτσικα», στην «Ψηλόραχη», το «Προσήλιο», στα «Βαθιά Πηγάδια» μέχρι το «Βακούφικο το μύλο». Από την έκταση που περιελάμβανε, και από τα λιγοστά χαλάσματα που βρέθηκαν διάσπαρτα, σχεδόν σε όλη την έκταση αυτή, που σήμερα είναι εκτάσεις του σημερινού χωριού, μάλλον πρέπει να ήταν μεγάλο χωριό, γύρω στους 1.500 κατοίκους. Το όνομα «Μελιδόνιστα» ίσως να είναι όνομα Σλαβικό και όπως λέγετε, το έδωσαν οι Σλάβοι, όπως και τα άλλα χωριά της περιοχής μας, όταν κατέλαβαν την Ελλάδα μέχρι το Σπερχειό ποταμό, το 900-1000 μ.Χ. με τον Βούλγαρο Συμεών Β’, επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Όλα τα χωριά της περιοχής μας είναι Σλαβόφωνα: Βαντσκό (οι σημερινές Κυδωνιές), Τριτσκό (το σημερινό Τρίκορφο), Μπίσιοβο (το σημερινό Κυπαρίσσι) και όλα σχεδόν τα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας. Οι Σλάβοι, λέγετε, δεν πείραξαν τα χωριά μας και αυτό μας κάνει να συμπεράνουμε ότι ήθελαν να κατακτήσουν και όχι να λεηλατήσουν. Τα ερείπια του παλιού χωριού Μελιδόνιστα, όσον αφορά για κτίσματα ή άλλες πέτρινες κατασκευές, δεν είναι πολλά. Βρέθηκαν παλιότερα, χαλάσματα από περιφράξεις ίσως σπιτιών, περιφράξεις κτημάτων και κάποια χαλάσματα από λίγες πέτρινες καλύβες. Ένα άλλο σενάριο της ιστορίας, όπως ακουγόταν από τους γεροντότερους παλαιότερα, είναι ότι οι κάτοικοι της «Μελιδόνιστας» ήταν νομάδες, είτε κυνηγημένοι από τους Τουρκαλβανούς, είτε ψάχνοντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης των ιδίων, αλλά και των ζώων τους, κατασκήνωσαν εδώ, δημιουργώντας τη «Μελιδόνιστα». Πάντως η τοποθεσία που έχει το όνομα «Παλιοχώρι» και λέγετε ότι εκεί ήταν η «Μελιδόνιστα», είναι περιοχή γυμνή από δέντρα, με πολλές καλλιεργήσιμες εκτάσεις και πηγές με νερό όλο το χρόνο. Η βρύση «Μέγας» που βρίσκεται στη τοποθεσία εκείνη, ακόμη και σήμερα δεν στερεύει ποτέ. Υπάρχουν πολλά υπόγεια νερά, όπως στην τοποθεσία «Βριτσιάδικα» και αλλού που έκαναν τα χωράφια ποτιστικά. Συνθήκες που μας κάνει να σκεφτούμε, ότι εκεί μπορεί να υπήρχε χωριό. Το χωριό «Μελιδόνιστα» λέγεται ότι καταστράφηκε, επί Τουρκοκρατίας, κατά την περίοδο 1390-1700 μ.Χ. την περίοδο που ο στρατός των Τούρκων, σε μεγάλο ποσοστό αποτελούνταν από Τουρκαλβανούς, οι οποίοι στο πέρασμά τους λεηλατούσαν και έκαιγαν τα χωριά. Ο θρύλος λέει, ότι κάποια μέρα που γινόταν γάμος στο χωριό «Μελιδόνιστα», ήρθε μια ομάδα από Αρβανίτες (άτακτα τμήματα Τουρκαλβανών που πολεμούσαν στο πλευρό των Τούρκων) και πρόσβαλαν τη νύφη. Τότε ο γαμπρός σκότωσε έναν από αυτούς και στη συνέχεια όλο το χωριό έπεσε επάνω τους και τους σκότωσε. Ένας όμως από αυτούς σώθηκε, ανέφερε το γεγονός αυτό, σε ισχυρότερες δυνάμεις, οι οποίες μετά από δύο-τρεις ημέρες ήρθαν, κύκλωσαν το χωριό, το έκαψαν για να εκδικηθούν έτσι το θάνατο των άλλων Τουρκαλβανών. Μετά την καταστροφή, το χωριό «Μελιδόνιστα» διαλύθηκε, αφού οι κάτοικοί του έφυγαν τρομαγμένοι και κυνηγημένοι, ψάχνοντας η κάθε οικογένεια να σωθεί από το μένος των Τουρκαλβανών. Ο θρύλος λέει ότι, η «Μελιδόνιστα» μετά την καταστροφή χωρίστηκε σε τέσσερις ομάδες. Από τις τριακόσιες οικογένειες που λέγεται πως ήταν στο χωριό «Μελιδόνιστα», μερικές κρύφτηκαν κοντά στη Νεάπολη Κοζάνης. Εκεί υπήρχαν πολλοί Τούρκοι και ζούσαν ανάμεσά τους, για μεγαλύτερη ασφάλεια. Στην περιοχή εκείνη σήμερα, δίπλα από το ποταμό Αλιάκμονα, υπάρχει ένα χωριό, με το όνομα Μελιδόνι. Ίσως από εκείνους τους κυνηγημένους κατοίκους του χωριού «Μελιδόνιστα». Λέγεται επίσης, ότι μερικές οικογένειες από το παλιό κατεστραμμένο χωριό, πήγαν προς την Στερεά Ελλάδα (στη Βοιωτία υπάρχει χωριό με το όνομα Μελιδόνι), άλλοι λένε πήγανε προς την Πελοπόννησο και την Κρήτη (στην Κρήτη επίσης, υπάρχει χωριό με το όνομα Μελιδόνι). Ένα μέρος των κατοίκων της «Μελιδόνιστας» (αδιευκρίνιστο πόσοι ήταν, αλλά και ποιοι ακριβώς ήταν), κρύφτηκε δύο χιλιόμετρα ανατολικά, σχηματίζοντας το νέο χωριό «Τσιράκι». Ιστορικά γεγονότα αναφέρουν, καταστροφές και σφαγές, που έγιναν στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας κατά την Τουρκοκρατία, ώστε να μπορέσουμε να τοποθετήσουμε σε κάποια ιστορική στιγμή και την καταστροφή του παλιού χωριού «Μελιδόνιστα», από την αρχή της σκλαβιάς στην περιοχή μας, το 1390 μέχρι το 1770, που το χωριό μας πια ήταν στη σημερινή του τοποθεσία με το όνομα «Τσιράκι».
ΤΟ ΝΕΟ
ΧΩΡΙΟ "ΤΣΙΡΑΚΙ" Μετά
την καταστροφή της «Μελιδόνιστας», το ένα
τέταρτο των κατοίκων, όπως λέγετε, εγώ νομίζω
πρέπει να ήτανε τέσσερις με πέντε οικογένειες,
του κατεστραμμένου χωριού, οι οποίοι δεν πήγαν
πολύ μακριά. Κρύφτηκαν ανατολικά, απόμερα από τη
«βλαχόστρατα», σε μία απόσταση
περίπου δύο χιλιομέτρων,
μέσα
σε ένα μέρος με πυκνό δάσος. Σιγά-σιγά άρχισαν
να χτίζουν τις αγροικίες τους, την πρώτη τους
εκκλησία (το σημερινό εξωκκλήσι), τον Άγιο
Αθανάσιο τον μικρό. Οι οικογένειες αυτές που
σχημάτισαν το «Τσιράκι» ήταν: Το όνομα «Άγιος Κοσμάς»
το πήρε το 1929, όταν με απόφαση της πολιτείας,
έπρεπε να δοθούν Ελληνικά ονόματα στα μέχρι τότε
Σλαβικά κατά το πλείστον ονόματα των χωριών.
Τοπωνύμια του
χωριού μας
Ονόματα των τοποθεσιών,
άλλα ξενικά και άλλα είναι
Ελληνικά. Αιτία για να δοθεί το όνομα
μιας περιοχής, κάποιο γεγονός, κάποια εργασία
που γινόταν εκεί, ή ομοιότητα της τοποθεσίας με
κάτι.
Σκαφίδα: μία περιοχή που μοιάζει
με σκαφίδι, με τον χείμαρρο να την διασχίζει,
στα σύνορα με το χωριό εκκλησιές (Βιβίστι). Άλλες τοποθεσίες, που η
ονομασία τους είναι προφανής:
Και άλλες που η ονομασία τους δεν γνωρίζουμε από πού και πως προήλθε: Παπαδιά, Γκομπλίτς, Κούργια, Κούπα, Νιτσκός, Βριτσιάδκα, Κρίουν, Τρόχαλα Κούφαλος, Τσιτσάκι. Ιστορικά
Συγγράμματα
Απόσπασμα
από:
4.
ΚΑΖΑΣ ΑΝΑΣΕΛΙΤΣΗΣ
Ανασελίτσα (Λαψίστη), 300 ορθόδοξοι Έλληνες και 2000 Μουσουλμάνοι, πρωτεύουσα του Καζά. Σιάτιστα, 8000 ορθόδοξοι Έλληνες, έδρα του Έλληνος Μητροπολίτου Σισανίου. ΧΩΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Σιέλτσα 2500 ορθόδοξοι Έλληνες.- Κοντσικόν 1000.- Πιπιλίστα 250.- Σισάνιον 350.- Πέλκα 585.- Βρατίνι 400.- Μελιδόνιον 60.- Τσιαρούσινον 280.- Τραπεζίτσα 82.- Κίναμι 325.- Πανάρετ 120.- Φουργκάσιον 160.- Σουρδάνιον 120.- Σιγχόλιον 90.- Λουκόμι 290.- Ρόκαστρον 55.- Φυτόκιον 75.- Μαρτσίσκον 240.- Καλλιστράτη 150.- Αηδονοχώρι 150.- Ζαρμπάδες 380.- Χουτούρι 260.- Λόπες 110.- Πλάζουμ 120.- Λατόριτσα 140.- Μπάνια 45.- Ρέζικ 120.- Δράμιστα 210.- Κωνστάνσκον 850.- Δόλος 500.- Ζουπάνιον 2500.- Ντουτσικό 250.- Λιμπόχοβο 400.- Μιραλί 280.- Μπόρσα 670.- Μουρασάνη 340.- Πέτσανι 150.- Ζβόλιανι 220.- Μπουχορίνα 310.- Κριμίνιον 425.- Λούβρι 190.- Ραδοβίστη 350.- Λούντσον 500.- Μαγέρι 200.- Τριτσκό 150.- Μπίσοβο 310.- Τσιράκι 230. ΧΩΡΙΑ
ΜΙΚΤΑ
Βρογγίστα, 120 ορθόδοξοι Έλληνες και 500 Μουσουλμάνοι.-Τσακνοχώρι, 200 ορθόδοξοι Έλληνες και 120 Μουσουλμάνοι. Τσοτίλιον, 200 ορθόδοξοι Έλληνες και 450 Μουσουλμάνοι ΧΩΡΙΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ Λάκ 360 Μουσουλμάνοι.- Βουδουρίνη 230.- Τσαβαλέρ 150.- Πυλωροί 820.- Τσεραπλιάν 120.- Μαζκάν 130.- Πλαζόμιστα 350.- Λαμπάνοβο 200.- Γκηνόσι 250.- Βρότερζα 340.- Μπομπούστι 320.- Βίνανι 160. Απόσπασμα απο: Οδός εκ Γρεβενών εις Ζουπάν (Πεντάλοφος) Εξερχομένη
οδός
των Γρεβενών και βαίνουσα επι γαιώδους εδάφους
και δια κοντακλάδων διερχομένη δε, του
αριστερόθεν ρεύματοςκαι μετά 1/2 ώρας και 10΄
αριστερόθεν χωρίου Κυρακαλή, έχον 60 οικογενείας
οθωμανικάς, τέμενον με μιναρέν κομμένον και
βρύσην, φέρει απ' αυτού δι' ωριαίας ανωφερείας
εις το χωρίον Βελιά, έχον 80 οικογενείας
χριστιανικάς, 2 εκκλησίες και φρέαρ πρό της
εκκλησίας. Απ' αυτού δε ακολουθούσα ομαλήν
κορυφογραμμήν, φέρει εις τας συνοικίας Βιβίστι,
έχουσα 10 οικογενείας και εκκλησίαν και
Τσιράκι, έχουσα 50 οικογενείας και εκκλησίαν.
Άγιος Κοσμάς Γρεβενών (Τσιράκι),
Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ
ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"
Τσιρακιώτες στην Αμερική, αρχές του 20ου αιώνα Eρευνα Θωμάς Αθ. Αντωνόπουλος, Κιδωνιώτης (αρχείο pdf) Ο Άγιος
Κοσμάς ο Αιτωλός
Στο χωριό μας, ο Άγιος Κοσμάς
ήρθε στα 1777, κατά την Γ΄ περιοδεία του και
φιλοξενήθηκε, όπως λέγεται, στο σπίτι του
σιδερά του χωριού, από τον οποίο και ζήτησε
και του έφτιαξε τον σιδερένιο Σταυρό, τον
οποίο μετά την διδασκαλία του την άλλη μέρα,
κάρφωσε στο κλωνάρι της βελανιδιάς, κάτω από
τον οποίο μιλούσε.Εδώ έκανε και την προφητεία που
αναφέρεται σε όλα τα βιβλία που έχουν γραφεί
για τη ζωή του Αγίου Κοσμά: "Όταν θα πέσει
τα κλωνάρι που είναι ο Σταυρός, τότε
θα γίνει μεγάλο κακό στη Πατρίδα μας και το
κακό θα έρθει από το μέρος που θα πέσει το
κλωνάρι και όταν θα πέσει το δένδρο, θα
γίνει μεγαλύτερο κακό".Πράγματι το κλωνάρι έπεσε το έτος
1940, προς το μέρος της Αλβανίας και το
δένδρο έπεσε το 1947. Τον σταυρό βρήκε το
1950 ο Αθανάσιος Παπαβασιλείου και τον
παρέδωσε στον παπά του χωριού για φύλαξη. Ο
Αθανάσιος Παπαβασιλείου είχε κάποιες
ικανότητες, όπως λένε, αφού προφήτευσε ότι
στο χώρο αυτόν θα γίνει εκκλησία και ακόμη
ότι ο Σταυρός θα κάνει το χωριό μας γνωστό.
Οι
εκκλησίες
του χωριού μας
Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ο μεγάλος ναός στην πλατεία του χωριού, ρυθμού βασιλικής. Χτίσθηκε περί το 1750 μ.Χ.. στο ίδιο μέρος που παλαιότερα υπήρχε Ναός, ίδιου ρυθμού κι' εκείνος. Ανακαινήσθηκε τη δεκαετία του 1950 Ο
ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ
Κτίσθηκε το 1967 μ.Χ. κατόπιν ενεργειών του Μητροπολίτου Καντιώτη, προς τιμή του Ισαποστόλου Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Είναι ρυθμού βυζαντινού και βρίσκεται στην είσοδο του χωριού. ΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Είναι ένας μικρός ναός, 300 μέτρα νότια του μεγάλου Ναού του Αγίου Αθανασίου, ρυθμού βασιλικής. Λέγεται ότι ήταν εξωκλήσι και την εποχή του παλιού χωριού «Μελιδόνιστα» και η ηλικία του είναι 600 ετών και πλέον. Ανακαινίσθηκε το 2006. ΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ Ένα μικρό εκκλησάκι, στα βόρεια του χωριού 2 χιλιόμετρα περίπου. Λέγεται ότι ήταν η Αγία παρασκευή ήταν η προστάτης του παλιού χωριού «Μελιδόνιστα» και προς τιμήν της (26 Ιουλίου) πανηγυρίζει το χωριό μας. ΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΟΥ
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Ένα μικρό εξωκλήσι δυτικά του χωριού, ίδιου ρυθμού με το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής. ΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Κτίσθηκε το 1972 απο τους αδελφούς Λάζου και είναι ρυθμού βασιλικής. Βρίσκεται στο νεκροταφείο του χωριού. Θρύλοι,
παραδόσεις και ιστορίες
ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - ΘΡΥΛΟΙ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΠΕΗ
Κατά τον 17ο αιώνα η
Μελιδόνστα έπαθε μεγάλη καταστροφή. Μια ομάδα
τουρκαλβανών είχε έρθει τότε για πλιάτσικο στο
χωριό. Την μέρα εκείνη γινόταν και γάμος. Με την
απειλή των όπλων έσυραν πρώτοι το χορό και
άρχισαν να πειράζουν τις γυναίκες μπρος στα
μάτια των συζύγων αδερφών και πατεράδων. Το πολύ
κρασί τους μέθυσε και το βράδυ, καθώς κοιμόνταν
το βαρύ του μεθυσμένου ύπνο, οι κάτοικοι
εκδικούμενοι με μαχαίρια, τσεκούρια και ρόπαλα
τους σκότωσαν όλους, εκτός από έναν που
κατόρθωσε να διαφυγή και ν' αναγγείλει το
γεγονός σε ισχυρότερες δυνάμεις, οι οποίες σε
δυο-τρεις μέρες έφθασαν στο χωριό. Το
κύκλωσαν, έβαλαν φωτιά και έφεραν το όλεθρο και
την καταστροφή. Από τις τριακόσιες οικογένειες
μόνο λίγες απέμειναν, οι οποίες κατασκεύασαν
νοτιότερα αγροικίες και ίδρυσαν ένα συνοικισμό
που πήρε το όνομα Τσιράκι. ΞΕΣΗΚΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΣΤΟ ΤΣΙΡΑΚΙ
ΤΑ
ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΩΝ Την εποχή αυτή 1908 ή
1910 μ.Χ. βρίσκονταν στην περιοχή τρεις κλέφτες,
ένας από αυτούς ήταν ο χωριανός μας Γεώργιος
Χρυσοχόος.
Είχαν
καταντήσει γερή μάστιγα για τα γύρω χωριά
χαρατσώνοντας και λεηλατώντας τους κατήγγελλαν
στο (καρακόλι) σταθμό χωροφυλακής στη Ροδιά.
Ειδοποιήθηκαν τα χωριά Ροδοσίνιστα (Μέγαρο),
Τσιράκι (Άγιος Κοσμάς), Τρισκό (Τρίκορφο)
Μπίσιοβο (Κυπαρίσσι), Λούντζι (Καλλονή), Μεραλί
(Χρυσαυγή) και οι (Ζαντερμάδες) χωροφύλακες τους
κύκλωσαν, τους συνέλαβαν και τους σκότωσαν. Στο χωριό ζούσε τα χρόνια του
Μακεδονικού αγώνος, ένας ονόματι Χύτας. Αυτός
πρόδινε στο καρακόλι (Αστυνομία Ροδιάς) στους
τούρκους τις κινήσεις των ανταρτών. Ο
μακεδονομάχος Ν. Γκάρας τον συνέλαβε κρυφά, τον
οδήγησε στην τοποθεσία Λιντιβός και τον έσφαξε
ως προδότη. Άλλοι πάλι λένε πώς τον κρέμασε και
μετά τον έκαψε. Η τοποθεσία λέγεται «καψόλακκος»
του Χύτα». Το 1906 έφτασε στο χωριό μας ο
Καπετάν Λίτσας επικεφαλής εκατόν τριάντα ανδρών
ανταρτών μακεδονομάχων. Από κάθε γωνία της γης,
κρητικοί με βράκες και μακεδόνες με μαύρες λερέ
φουστανέλες. Ο καπετάν Λίτσας έπαιρνε διαταγές
από τον Καπετάν Βάρδα. Στρατοπέδευσε στα ακρινά
σπίτια του χωριού και κατέλυσε στο σπίτι του
Θανάση Τόλιου. Την άλλη μέρα έψησαν δεκατρία
αρνιά με την βοήθεια του Νικολάου Παπαβασιλείου
στην τοποθεσία «Τρεβελι αλώνι». Μετά τα
μοιράσθηκαν όλοι και αφού πλήρωσε ο ταμίας του
στρατού, έφυγαν. Ο Νικόλαος Γκάρας και ο
Ιωάννης Καλόγηρος ήταν μακεδονομάχοι. Ο Νικόλαος
Καλόγηρος ήταν αυτός που άρχισε την εισαγωγή
όπλων από την απελευθερωμένη τότε Ελλάδα. Τα
όπλα τα εισήγαγε κρυφά και τα αγόραζαν όλοι.
Ήταν κοντά γκράδες και τους χρειάζονταν να 'ναι
οπλισμένοι για να μπορούν έτσι ν' αγωνισθούν πιο
δραστικά για την απελευθέρωση των. Σ' ένα απ' αυτά τα ταξίδια
ξεφόρτωσαν όπλα στο Γαμβρό του Στέργιου Σιώμου.
Την άλλη μέρα θα τα μοίραζαν. μία λίρα είχε ένα
όπλο με εκατό φυσίγγια. Κάποιος όμως τους
πρόδωσε και οι τούρκοι έστειλαν απόσπασμα από
τριάντα άνδρες με επικεφαλής ένα ομπάση (λοχία)
να μπλοκάρει το χωριό. Ευτυχώς ο «ομπάσης» ήταν
έλληνας εκτουρκισθείς από το χωριό Βατόλακο
Γρεβενών και τον φώναζαν «Κούκο». Αυτός
ειδοποίησε κρυφά τους κατοίκους να κρύψουν τα
όπλα. Η Βασίλω Λάμπρου στην έρευνα δεν πρόλαβε
να κρύψει τα φυσίγγια και τα έβαλε κάτω από τα
φουστάνια της. Ο Κούκος την κατάλαβε και της
είπε στ' αυτί να μη κουνηθεί και θα της πέσουν.
Το απόσπασμα έπιασε το Στέργιο Σιώμο και άρχισε
να τον κτυπά για να μαρτυρήσει που είχε τα όπλα.
Ο κούκος όμως του είχε πει να μη βγάλει μιλιά.
Όμως καθώς κτυπούσαν το Σιώμο, οι γυναίκες με
μανία άρχισαν να πετροβολούν τους τούρκους. Οι
τούρκοι αναγκάσθηκαν να ελευθερώσουν τον Σιώμο,
γιατί, αλήθεια ή ψέματα λένε πως ο νόμος τους,
το απαγόρευε να συλλαμβάνουν γυναίκες και έφυγαν
άπρακτοι. ΟΙ
ΓΑΛΛΟΙ
ΘΥΜΑΤΑ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ
ΠΟΛΕΜΟΣ
1) Γεώργιος
Γερ. Τόλιος. Σκοτώθηκε στη θέση Νταούλι Βερμίου,
Η
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
Στο
τρίγωνο που βρίσκεται καθώς μπαίνουμε στο χωριό,
απέναντι από το εξωκλήσι Άγιος Κοσμάς, και που
σχηματίζεται από τους τρεις χωματόδρομους που
οδηγούν ο ένας στο χωριό, ο άλλος στα Γρεβενά
και ο τρίτος δυτικά στην περιοχή «Αμπέλια» και
προς στα χωριά του Βοίου (Κυπαρίσσι, Καλλονή,
Χρυσαυγή), βρίσκονται
τα
εγκαίνια του χωριού. Η ΠΛΑΤΕΙΑ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΣΙΣΑΝΙΟΥ
ΚΑΙ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ
ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ «ΞΩΝΕΡΙΑ»
Έξω από το χωριό, σε ορισμένες τοποθεσίες ανάβλυζαν χειμώνα καλοκαίρι, μέχρι τη δεκαετία του 1960, όταν και εξαφανίστηκαν, κάτι νερά που ανάδυαν μία δυσάρεστη μυρωδιά. Σε πολλές περιπτώσεις η μυρωδιά του προδίνει την εμφάνιση στην σύσταση του μεγάλης ποσότητας θείου και άλλων συστατικών ίσως ιαματικών. Σπάνια τα νερά αυτά είναι καθαρά. Τέτοια νερά υπήρχαν στο χωριό μας, στις τοποθεσίες «Χαρτολάκκος», «Μικρή δέση» και «Κούφαλος». Τα νερά αυτά τα λέγανε «ξωνέρια», επειδή βρίσκονται έξω από το χωριό. Τα γνωρίζουμε όλοι και τους δίνουμε θαυματουργικές ικανότητες. Όταν κάποιος αρρωστήσει χωρίς λόγο τάζει κάτι στα νερά ένας της οικογένειας και νύκτα πηγαίνει σ' αυτά έχοντας και το τάξιμο. Συνήθως τα ταξίματα είναι κουταλοπήρουνα, χρήματα, βασιλικού κλωνάρια, ακόμη και χρυσαφικά. Γεμίζει μία μπουκάλα νερό, και επιστρέφει. Στην διαδρομή το στόμα το έχει «ραμμένο». Δεν μιλά οποιονδήποτε και αν συνάντηση στο δρόμο αν μιλήσει το νερό χάνει τις ικανότητες και ο κόπος του πήγε χαμένος. για να το αποφυγή αυτό πηγαίνει τα μεσάνυχτα τότε που όλοι κοιμούνται. Αν επισκεφθείς τα νερά θα δεις κάτω άφθονα κουταλουπήρουνα, χρήματα, κλωνάρια βασιλικού ακόμη και χρυσαφικά. Τα ταξίματα κανείς δεν τολμά να τα πάρει γιατί θα του συμβεί μεγάλο κακό. Όταν επιστρέφεις με την μπουκάλα γεμάτη νερό αν βάζοντας το αυτί σου στο στόμιο της μπουκάλας, ακούσης τραγούδια μέσα από το νερό τότε ο ασθενής σου θα γίνει καλά. Πάρα πολλοί είναι αυτοί που λένε πως άκουσαν ομιλίες και τραγούδια μέσα από το νερό. Με το νερό αυτό αλείφουν και σταυρώνουν τον άρρωστο τρεις μέρες συνέχεια από τρεις φορές την ημέρα. Πολλοί αναφέρουν πως έχουν γίνει καλά απ' αυτά τα νερά. Υπάρχουν και μερικοί που τα «ξωνέρια» τα λένε «αγιονέρια». ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Το
1901-1902 λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο με 10
μαθητές. του Μάκη Κουτσονίκου, Ιανουάριος
2011
ΠΗΓΕΣ Αθ. Τόλιου «ΙΣΤΟΡΙΚΑ-ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ
ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ»
Χειρόγραφα Βασιλείου Τόλιου (Μακρή) Σαράντη Κ. θεοδώρου «Η Δυτική Μακεδονία» (Ιστορικό περίγραμμα, 1960) Βασίλη Αποστόλου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" Προσωπικά βιώματα Διηγήσεις κατοίκων |
|
|
![]() ![]() ![]() ![]()
|
|
Δημιουργήθηκε απο τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αγίου Κοσμά "Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ" για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού μας και την ενημέρωση των απανταχού Αγιοκοσμιτών |
|
Στην αρχή της Σελίδας |
Κατασκευή Site: Μάκης Κουτσονίκος - © 2008 tsiraki.gr |